Έχετε γρίπη ή κρυολόγημα; Ποιες οι διαφορές; Ο εμβολιασμός και τα αντι-ιικά φάρμακα

του Aλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Επειδή και το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη, έχουν αρκετά κοινά συμπτώματα, μερικές φορές είναι δύσκολο ή και αδύνατο να γίνει σωστή διάγνωση μόνο από τα συμπτώματα. Ειδικά τεστ πρέπει να γίνουν τις πρώτες μέρες, για να μπορέσουμε να πούμε με βεβαιότητα αν κάποιος έχει γρίπη.

Γενικά, να ξέρετε ότι η γρίπη είναι πολύ χειρότερη από το κρυολόγημα, και τα συμπτώματα είναι πολύ πιο έντονα, πχ. πυρετός, πονοκέφαλος, αδυναμία, καταβολή.

Γρίπη

Η γρίπη οφείλεται στους ιούς της γρίπης Α, Β και C οι οποίοι μπορεί να υποδιαιρεθούν σε διαφορετικούς ορότυπους βάσει της απόκρισης αντισωμάτων σε αυτούς τους ιούς. Τέτοιοι είναι οι ιοί που προκαλούν την γρίπη των πτηνών (ορότυπος Η5Ν1) ή των χοίρων (Η1Ν1). Εμφανίζεται με τη μορφή σποραδικών κρουσμάτων και μικροεπιδημιών. Κάθε δέκα- δεκαπέντε έτη εμφανίζεται με τη μορφή πανδημίας και προσβάλλει μεγάλο τμήμα του γενικού πληθυσμού.

Συμπτώματα γρίπης

Τα συμπτώματα της γρίπης αρχίζουν ξαφνικά με

• υψηλό πυρετό 39°C ή πυρετός με ρίγη ,
• πόνους στους μύες και τα κόκαλα,
• βήχα,
• αδιαθεσία,
• αδυναμία και
• ατονία.

Αυτά τα γενικά συμπτώματα συνήθως συνοδεύονται από ρινική συμφόρηση, πονόλαιμο και βήχα.

Η γρίπη στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι καλοήθης πάθηση που αυτοϊάται.

Σπάνια, μπορεί να εμφανιστούν επιπλοκές κυρίως από το αναπνευστικό σύστημα (πνευμονία, βρογχίτιδα).

Η γρίπη των χοίρων συνδυάζεται με εμετό και διάρροια.

Μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσηση και επιπλοκές που καμιά φορά μπορεί να είναι θανατηφόρες για κάποια άτομα, όπως άτομα με χρόνια νοσήματα. Όπως και στο κρυολόγημα, μπορούν να προσβάλουν το ανώτερο η και το κατώτερο τμήμα του αναπνευστικού συστήματος αλλά με σοβαρές επιπλοκές (πνευμονία, βρογχίτιδα).

Η διάρκεια είναι παρόμοια με του κρυολογήματος, αλλά μπορεί να κρατήσει και παραπάνω από εβδομάδα.

Άτομα σε κίνδυνο επιπλοκών σχετικές με τη γρίπη

•   Παιδιά μικρότερα των 5 ετών , ειδικά παιδιά κάτω των 2 ετών.

•   Ενήλικες 65 ετών και άνω

•   Έγκυες 
Άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας

•   Άσθμα

•   Νευρολογικές διαταραχές

•   Χρόνιες νόσοι των πνευμόνων, αποφρακτική πνευμονοπάθεια και κυστική ίνωση.

•   Καρδιοπάθειες όπως συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια και στεφανιαία νόσος.

•   Διαταραχές αίματος ( δρεπανοκυτταρική αναιμία ).

•   Ενδοκρινικές νόσοι ( όπως σακχαρώδης διαβήτης).

•   Νεφρικές νόσοι

•   Νόσοι του ήπατος

•   Μεταβολικές διαταραχές

•   Εξασθένηση ανοσοποιητικού συστήματος λόγω νόσου ή αγωγής ( HIV ή AIDS, 
καρκίνος , χρήση στεροειδών).

•   Άτομα μικρότερα των 19 ετών που λαμβάνουν χρόνια θεραπεία με ασπιρίνη

•   Νοσηρή παχυσαρκία ( δείκτης μάζας σώματος 40 άνω).

Τι θα κάνω αν έχω γρίπη

Απλά η γρίπη συνήθως απαιτεί:

•   Ανάπαυση

•   Λήψη άφθονης ποσότητας υγρών (χυμοί)

•   Αποφυγή αλκοόλ και καπνού

•   Φάρμακα για ανακούφιση των συμπτωμάτων (παυσίπονα και αντιπυρετικά)

•   Τα αντιβιοτικά στη γρίπη δε βοηθούν (όπως και σε όλες τις ιώσεις). Ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει αντιβίωση, αν υποψιάζεται βακτηριακή επιπλοκή (π.χ. πνευμονία).

Ο καλύτερος τρόπος για να προστατευτούμε από τη γρίπη είναι ο εμβολιασμός κάθε χρόνο. Ο εμβολιασμός κάθε χρόνο είναι ένα καλό μέσο αποφυγής της γρίπης.

Πώς θα καταλάβω ότι έχω γρίπη

Στο Βόρειο Ημισφαίριο η περίοδος που εμφανίζεται η γρίπη είναι από το Νοέμβριο μέχρι τον Απρίλιο (χωρίς να σημαίνει ότι το καλοκαίρι δε συμβαίνει η γρίπη). Αιφνίδια έναρξη πυρετού, μυαλγιών και συμπτωματολογίας από το αναπνευστικό μπορεί να σημαίνουν γρίπη. Παρά ταύτα και άλλα νοσήματα του αναπνευστικού που οφείλονται σε ιούς ή βακτήρια μπορεί να προκαλέσουν παρόμοια συμπτωματολογία. Επειδή τα συμπτώματα της γρίπης είναι πολύ γενικά (είναι κοινά δηλαδή και με άλλα νοσήματα ) είναι αδύνατο να γίνει η διάγνωση της γρίπης με βάση μόνο αυτά. Σε περιόδους επιδημίας, η διάγνωση είναι πιο εύκολη.

Ειδικές εξετάσεις αίματος για τον ιό υπάρχουν, αλλά σπάνια χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ιατρική πρακτική. Τα πιο συνηθισμένα είναι τα γρήγορα διαγνωστικά τεστ “rapid influenza diagnostic tests.” Τα τεστ αυτά παρέχουν αποτελέσματα σε 30 λεπτά ή και λιγότερο. Δυστυχώς, η ικανότητα τους να ανιχνεύουν τους ιούς ποικίλει ευρέως. Γι αυτό, μπορεί ακόμα να έχετε γρίπη αν και τα αποτελέσματα του τεστ  είναι αρνητικά. Εκτός των rapid tests, υπάρχουν πολλά ευαίσθητα και ακριβή τεστ που εκτελούνται σε ειδικευμένα εργαστήρια. Όλα αυτά τα τεστ απαιτούν τη λήψη δείγματος από μύτη ή φάρυγγα με στειλεό και δεν απατούν δείγμα αίματος.

Ποια πρακτικά μέτρα βοηθούν; Ποια πρέπει να είναι η διατροφή και ο τρόπος ζωής του ασθενούς; Ποιος είναι ο ρόλος της βιταμίνης C;

Θεραπευτικά, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ιώσεις, έτσι και η γρίπη κάνει «τον κύκλο της». Η θεραπεία περιλαμβάνει ξεκούραση, λήψη πολλών υγρών, αποφυγή του καπνίσματος, λήψη αντιπυρετικών για την αντιμετώπιση του πυρετού και παυσίπονων για την αντιμετώπιση των μυαλγιών

Το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη δεν έχουν αιτιολογική θεραπεία.

Χορηγείται αγωγή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Για την πρόληψη της γρίπης υπάρχει εμβόλιο που είναι αποτελεσματικό στο 75% των περιπτώσεων.

Τι είναι τα αντι-ιικά φάρμακα;

Η γρίπη είναι αυτοϊούμενη και το πλείστο των ασθενών αναρρώνουν μετά από 5-7 ημέρες χωρίς θεραπεία. Βασικές θεραπευτικές οδηγίες παραμένουν η ανάπαυση στο κρεβάτι, η αυξημένη λήψη υγρών και η καταπολέμηση του πυρετού. 50% των νοσούντων λαμβάνει αντιβίωση χωρίς να είναι απαραίτητο. Αυτό που φαίνεται να αλλάζει τελευταία είναι η συνταγογράφηση αντιγριπικών φαρμάκων. Τέσσερα αντιγριπικά φάρμακα κυκλοφορούν παγκόσμια. Από αυτά η οσελταμιβίρη σε χάπια και η ζαναμιβίρη σε εισπνοές είναι τα νεότερα και πιο αποτελεσματικά. Όταν λαμβάνονται το πρώτο 24ωρο εμφάνισης των συμπτωμάτων μειώνουν την διάρκεια της γρίπης έως και 2,5 ημέρες και ελαττώνουν τις επιπλοκές. Η ζαναμιβίρη μπορεί να δοθεί και ως προφύλαξη για την πρόληψη της γρίπης σε μία οικογένεια.
Τα αντι-ιικά φάρμακα είναι συνταγογραφούμενα φάρμακα τα οποία πολεμούν τη γρίπη μέσα στο σώμα σας. Ενώ το CDC συνιστά το εμβόλιο της γρίπης ως το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα στην πρόληψη της γρίπης, τα αντι-ιικά φάρμακα είναι φάρμακα δεύτερης γραμμής άμυνας έναντι της γρίπης και διαφέρουν από τα αντιβιοτικά. Μπορείτε να τα λάβετε μόνο με ιατρική συνταγή.

Ποια αντι-ιικά συστήνονται αυτή την περίοδο;

Υπάρχουν δύο αντι-ιικά που συστήνονται . Οι εμπορικές τους ονομασίες είναι Tamiflu® και το Relenza® (η χημική τους ονομασία είναι oseltamivir and zanamivir).

Ποιος πρέπει να λαμβάνει αντι-ιικά φάρμακα;

Είναι πολύ σημαντικό τα αντι-ιικά να χρησιμοποιούνται νωρίς για τη θεραπεία της γρίπης σε άτομα πολύ άρρωστα από γρίπη ( πχ άτομα που νοσηλεύονται) και σε άτομα που νοσούν και κινδυνεύουν από σοβαρές επιπλοκές, καθώς και σε περιπτώσεις που ο γιατρός θα το κρίνει απαραίτητο.

Οι πιο υγιείς όμως δεν χρειάζονται θεραπεία με αντιικά όταν νοσήσουν από γρίπη.

Ποια είναι τα οφέλη των αντι-ιικών φαρμάκων;

Τα αντι-ιικά φάρμακα μπορούν να σας κάνουν να νιώσετε καλύτερα και να μειώσουν το χρόνο ασθένειας κατά 1 με 2 ημέρες. Μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην πρόληψη σοβαρών επιπλοκών.

Πότε πρέπει να λαμβάνονται;

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα αντιικά "δουλεύουν" καλύτερα αν χορηγηθούν μέσα σε δύο μέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων . Εξακολουθεί όμως να υπάρχει όφελος αν χορηγηθούν μετά τις 2 πρώτες μέρες ειδικά σε άτομα που κινδυνεύουν από επιπλοκές.

Για πόσο διάστημα πρέπει να λαμβάνονται τα αντι-ιικά;

Συνήθως για 5 ημέρες αν και οι νοσηλευόμενοι μπορεί να χρειαστούν θεραπεία για παραπάνω από 5 ημέρες.

Μπορούν τα παιδιά να λαμβάνουν αντι-ιικά;

Ναι. Τα παιδιά μπορούν να λάβουν αντιικά.

•   Το Tamiflu® είναι εγκεκριμένο σε παιδιά μεγαλύτερα του ενός έτους.

•   Το Relenza® είναι εγκεκριμένο για θεραπεία σε παιδιά άνω των 7 ετών αλλά μόνο σε άτομα χωρίς αναπνευστικά προβλήματα (όπως άσθμα), η καρδιακή νόσο. 


Μπορούν οι έγκυες να λαμβάνουν αντιικά;

Ναι. Προς το παρόν δεν υπάρχουν μελέτες που να δείχνουν βλάβες σε εγκύους ή στα έμβρυα μετά τη χορήγηση αντιικών. Aπό την άλλη, η γρίπη μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσο ακόμα και θάνατο στις έγκυες. Η λήψη αντιικών μπορεί να προλάβει αυτές τις σοβαρές επιπλοκές. Προς το παρόν, το Tamiflu® είναι το αντιικό φάρμακο που χορηγείται στην περίοδο της εγκυμοσύνης.

Κρυολόγημα

Το κοινό κρυολόγημα είναι η πιο συχνή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος του ανθρώπου και μαζί με τη γρίπη αποτελούν την πρώτη αιτία νοσηρότητας στον δυτικό κόσμο.

Παρότι όλα τα κρυολογήματα συχνά τα αναφέρουμε ως γρίπη, η αλήθεια είναι ότι το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη είναι διαφορετικές νόσοι.

Το κοινό κρυολόγημα οφείλεται σε περισσότερους από 200 ιούς και μπορεί να προσβάλει το ίδιο άτομο δυο- τρεις φορές ετησίως. Εμφανίζεται με τη μορφή μικροεπιδημιών κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες επειδή μεταδίδεται πολύ εύκολα, τόσο με τα σταγονίδια που παράγονται με τον βήχα όσο και με τα χέρια.

Συμπτώματα κρυολογήματος

Τα συμπτώματα δεν είναι βαριά, είναι όμως βασανιστικά για τις ημέρες που διαρκεί το κρυολόγημα και διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

Συνήθως περιλαμβάνουν

• πονόλαιμο την πρώτη ημέρα,
• ρινική συμφόρηση,
• καταρροή και
• φτερνίσματα από τη δεύτερη ημέρα και ακολουθεί αργότερα
• ο βήχας, ενώ συνοδεύονται από
• πονοκέφαλο και
• κακουχία.

Πυρετός στους ενηλίκους σπάνια εμφανίζεται, ενώ είναι συχνότερος στα παιδιά.

Τα συμπτώματα συνήθως είναι πιο ελαφριά, περιορίζονται στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα, διαρκούν λίγο, ενώ σπάνια οδηγούν σε επιπλοκές.

Διάρκεια από λίγες ημέρες έως μια εβδομάδα

Ο βήχας όμως μπορεί να επιμένει για αρκετό χρονικό διάστημα.

Προσοχή – τις πρώτες 3 ημέρες μπορεί να μεταδώσετε τον ιό σε άλλα άτομα, αν η άμυνα τους είναι πεσμένη      

Όχι ασπιρίνη σε παιδιά και εφήβους με γρίπη

Η ασπιρίνη στα παιδιά και στους εφήβους με γρίπη (και άλλες ιώσεις), σχετίζεται με την εμφάνιση της σπάνιας αλλά θανατηφόρας κατάστασης που ονομάζεται σύνδρομο του Reye και δεν πρέπει να δίδεται. Η χορήγηση στους μικρούς ασθενείς υγρών, αντιπυρετικών με παρακεταμόλη (Depon, Panadol, Apotel), τα συχνά μπάνια αρκούν συνήθως να ελέγξουν τον πυρετό και την κακουχία που συνοδεύουν τη γρίπη.

Ποια άλλα προληπτικά μέτρα μπορεί να λάβει κανείς;

Η τήρηση βασικών κανόνων υγιεινής είναι ένας αρκετά αποτελεσματικός τρόπος για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας. Για το λόγο αυτό:

• Αποφύγετε στενή επαφή με άλλα άτομα
• Αποφύγετε να έρχεστε σε επαφή με άτομα που είναι άρρωστα.
• Κρατήστε απόσταση από τους άλλους όταν είστε εσείς άρρωστοι για να τους προφυλάξετε.
• Μείνετε στο σπίτι σας όταν είστε άρρωστοι και αποφύγετε να πηγαίνετε στη δουλειά σας, στο σχολείο, σε συναθροίσεις οικογενειακές ή κοινωνικές.
• Καλύψτε το στόμα σας και τη μύτη σας με χαρτομάντιλο όταν βήχετε ή φταρνίζεστε.
• Πλένετε συχνά τα χέρια σας .
• Το συχνό πλύσιμο μειώνει σημαντικά την διασπορά των ιών.
• Αποφύγετε επίσης να πιάνετε τα μάτια σας, τη μύτη σας ή το στόμα σας.
• Οι ιοί της γρίπης συχνά μεταδίδονται όταν κάποιος αγγίζει αντικείμενα και επιφάνειες που έχουν μολυνθεί και στη συνέχεια πιάνει τα μάτια του, τη μύτη ή το στόμα του.

Διαβάστε επίσης

• Κρυολόγημα, γρίπη, χωρίς αντιβιοτικά
• Οι θεραπευτικές ιδιότητες του ευκάλυπτου, από το κρυολόγημα και την ιγμορίτιδα μέχρι την ψωρίαση και την ακμή.
• Σαλέπι ή Σερνικοβότανο, εξαιρετικό ρόφημα για το κρυολόγημα, τον βήχα, το στομάχι, το άσθμα, τονωτικό και αφροδισιακό
• Ποια η κατάλληλη διατροφή για το κρυολόγημα, την γρίπη, τον βήχα, το συνάχι;
• Κρυολόγημα ή γρίπη; Τι πρέπει να κάνουμε; Γιατί δεν πρέπει να δίνουμε ασπιρίνη στα παιδιά με γρίπη;
• Εχινάκεια για το κρυολόγημα. Εχει ανοσοδιεγερτική, αντιφλεγμονώδη, αντιβακτηριακή δράση.
• Εποχική γρίπη. Ποιες είναι οι ομάδες υψηλού κινδύνου, που πρέπει να εμβολιαστούν και ποια είναι η καλύτερη περίοδος εμβολιασμού;
• Έχει το παιδί σας πυρετό; Τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνετε.

Αλέξανδρου Γιατζίδη
Dr.
PhD
https://scholar.google.gr/citations?hl=el&user=x0_XklQAAAAJ

Πρώτες βοήθειες σε Εγκεφαλικό Επεισόδιο. Ενεργήστε γρήγορα F.A.S.T.. Οδηγίες μέχρι να έρθει το ασθενοφόρο

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Τα εγκεφαλικά επεισόδια (ΑΕΕ) αποτελούν την τρίτη αιτία θανάτου στον δυτικό κόσμο, μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τον καρκίνο. Τα τελευταία 30 χρόνια, πάντως, έχει παρατηρηθεί μια μείωση κατά 45% στους θανάτους που οφείλονται σε ΑΕΕ. Σήμερα, το 70% των ανθρώπων που παθαίνουν εγκεφαλικό συνεχίζουν να έχουν την αυτονομία τους, ενώ το 10% αναρρώνουν πλήρως.

Το εγκεφαλικό επεισόδιο συμβαίνει όταν η ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο μέσα από τις αρτηρίες διαταράσσεται ή διακόπτεται αιφνίδια. Το αίμα μπορεί να σταματήσει 
να ρέει σε μια αρτηρία επειδή εμποδίζεται από κάποιο θρόμβο αίματος ή πλάκα (αυτό ονομάζεται ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο) ή επειδή η αρτηρία έχει σπάσει ή υποστεί ρήξη (αυτό ονομάζεται αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο).

Τα αίτια των ΑΕΕ είναι πολλά και συνήθως έχουν σχέση με βλάβες των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων οι οποίες συνήθως εγκαθίστανται αργά στο πέρασμα του χρόνου. Ιδιαίτερα συχνό αίτιο τέτοιων αγγειακών βλαβών είναι η υπέρταση.

Πώς θα αναγνωρίσετε τα σημάδια του εγκεφαλικού επεισοδίου ή του ΠΙΕ;

Για να μπορέσετε να αναγνωρίσετε τα σημάδια του εγκεφαλικού επεισοδίου, κάντε τρεις απλές ερωτήσεις:

Πρόσωπο – μπορεί ο άνθρωπος να γελάσει; Έχει χαλαρώσει/κρεμάσει το στόμα ή το μάτι του;

Χέρια – μπορεί ο άνθρωπος να σηκώσει και τα δυο του χέρια;

Ομιλία – μπορεί ο άνθρωπος να μιλήσει καθαρά και να καταλάβει τι του λέτε;

Χρόνος – ενεργήστε ΓΡΗΓΟΡΑ καλέστε το 166

Στα σημάδια του εγκεφαλικού επεισοδίου περιλαμβάνονται:

• Ζαλάδα, απώλεια ισορροπίας ή ανεξήγητη πτώση

• Απώλεια όρασης, αιφνίδια ή μειωμένη όραση στο ένα ή και στα δύο μάτια

• Πονοκέφαλος, συνήθως είναι δυνατός και εκδηλώνεται απότομα, ή ανεξήγητη αλλαγή στη μορφή των πονοκεφάλων

• Δυσκολία στην πρόσληψη φαγητού ή υγρών


Αντιμετώπιση

Aν πιστεύετε ότι κάποιος μπορεί να έπαθε εγκεφαλικό κάντε ΑΠΛΑ ένα τεστ. 

Άκρο – Σηκώστε και τα δύο χέρια. Είναι κάποιο από τα δύο αδύναμο; 

Πρόσωπο – Έχει «στραβώσει» το στόμα από τη μία πλευρά; 

Λόγος – Μπορεί το άτομο να μιλήσει; Οι λέξεις είναι μπερδεμένες ή ακατανόητες;

Άμεσα – Άμεσα αναζητήστε επείγουσα ιατρική βοήθεια, κινηθείτε γρήγορα. 

Ενεργήστε γρήγορα F.A.S.T. αν:

1. Το πρόσωπό σας στραβώσει
2. Εχετε αδυναμία να σηκώσετε τα χέρια σας
3. Εχετε δυσκολία στην ομιλία
4. Καλέστε το 166 ή το 112 για πρώτες βοήθειες, χωρίς καθυστέρηση 

Το εγκεφαλικό επεισόδιο αποτελεί ιατρικό επείγον. Η άμεση αντιμετώπιση μπορεί να σώσει ζωές και να μειώσει την αναπηρία. Εάν ένας άνθρωπος εμφανίζει αιφνίδια κάποιες από τις παραπάνω εκδηλώσεις, πρέπει να ζητηθεί ιατρική βοήθεια. Καλέστε αμέσως το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας (166). Κατόπιν, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον οικογενειακό σας ιατρό ή έναν νευρολόγο. Ωστόσο, το πρώτο που θα πρέπει να διασφαλίσετε είναι ότι το ασθενοφόρο θα φθάσει το συντομότερο δυνατό εκεί που βρίσκεστε.

Κατά τη διάρκεια της αναμονής του ασθενοφόρου, παραμείνετε κοντά στον ασθενή:

- Οδηγήστε τον να ξαπλώσει σε ένα κρεβάτι. Με αυτόν τον τρόπο διευκολύνεται η παροχή αίματος στον εγκέφαλο.

- Μην τον αφήσετε να φάει ή να πιει οτιδήποτε.

- Εάν κάνει εμετό, γυρίστε το κεφάλι και το σώμα του στο πλάι. Έτσι, μειώνεται η πιθανότητα να πάθει εισρόφηση (είσοδος του εμετού στην αναπνευστική οδό).

- Εάν χάσει τις αισθήσεις του, αρχίστε την παροχή πρώτων βοηθειών. Παρακολουθείτε την αναπνοή και το σφυγµό του κάθε 10 λεπτά και να είστε έτοιµοι να ξεκινήσετε καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση (ΚΑΑ) εάν χρειαστεί. Φυσικά πρέπει να γνωρίζετε τις κατάλληλες τεχνικές και αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος να φροντίσουν όλοι να μάθουν πώς παρέχονται οι πρώτες βοήθειες.

Είναι πολύ σημαντικό για άτομα που έχουν συμπτώματα εγκεφαλικού να εισαχθούν στο νοσοκομείο όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Εάν το εγκεφαλικό επεισόδιο προκλήθηκε από έναν θρόμβο αίματος, τότε μπορεί να δοθεί ένα θρομβολυτικό φάρμακο για τη διάλυση του θρόμβου. 
Συνήθως, οι ασθενείς θα πρέπει να βρεθούν στο νοσοκομείο μέσα σε 3 ώρες από την εκδήλωση των συμπτωμάτων. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να είναι σε θέση να λάβουν αυτά τα φάρμακα έως και 4 - 5 ώρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.

Η αντιμετώπιση εξαρτάται από το αίτιο και τη βαρύτητα του εγκεφαλικού επεισοδίου. Για τα περισσότερα εγκεφαλικά επεισόδια απαιτείται παραμονή στο νοσοκομείο.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Δεν πρέπει να χορηγηθεί ασπιρίνη ή υπογλώσσια στον άρρωστο με εγκεφαλικό γιατί αν είναι αιμορραγικό τότε θα του αυξήσει την αιμορραγία. Η σωστότερη αντίδραση είναι να μην του χορηγήσουμε τίποτα, μέχρι να μεταφερθεί στο νοσοκομείο. Παράλληλα, αποφεύγουμε ανύψωση των ποδιών, για να μην επιτείνουμε προβλήματα υπέρτασης. 

Διαβάστε επίσης

• Ισχαιμικά και Αιμορραγικά Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Πώς θα αναγνωρίσετε τα σημάδια;
• Μην ξεχνάτε να ελέγχετε το μαγνήσιο. Η έλλειψη του προκαλεί μουδιάσματα, κράμπες, ημικρανίες, κόπωση. Σε ποιες τροφές υπάρχει το μαγνήσιο;

https://scholar.google.gr/citations?hl=el&user=x0_XklQAAAAJ

Προσοχή στην λήψη ασπιρίνης για πρόληψη εμφράγματος και εγκεφαλικού. Δείτε γιατί

επιμέλεια medlabnews.gr iatrikanea

Η χρήση χαμηλών δόσεων ασπιρίνης για την πρόληψη εμφραγμάτων και εγκεφαλικών επεισοδίων πρέπει να περιοριστεί, σύμφωνα με το σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών που παρουσίασε ανεξάρτητη επιτροπή στις ΗΠΑ.

Η πρόταση για αλλαγή των συστάσεων βασίζεται σε αυξανόμενες ενδείξεις ότι ο κίνδυνος σοβαρών παρενεργειών, όπως η αιμορραγία στον εγκέφαλο, είναι μεγαλύτερος από τα δυνητικά οφέλη στις περισσότερες περιπτώσεις.

Η 16μελής Ομάδα Προληπτικών Υπηρεσιών, της οποίας οι γνωμοδοτήσεις βοηθούν στη διαμόρφωση των αμερικανικών πολιτικών υγείας, αναθεωρεί επίσης προηγούμενη σύστασή της για χρήση της ασπιρίνης ως προληπτικού μέσου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

Σύμφωνα με το σχέδιο συστάσεων, το οποίο τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 8 Νοεμβρίου, οι γιατροί θα πρέπει να είναι προσεκτικοί στη συνταγογράφηση χαμηλών δόσεων ασπιρίμης σε άτομα κάτω των 60 που δεν έχουν υποστεί καρδιαγγειακό επεισόδιο, ακόμα κι αν ο κίνδυνος καρδιαγγειακών επεισοδίων υπερβαίνει το 10% σε διάστημα δεκαετίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις η απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται «σε ατομικό επίπεδο», λέει η επιτροπή.

Ακόμα, η επιτροπή συνιστά να μην χορηγείται προληπτικά ασπιρίνη σε άτομα 60 ετών και άνω, δεδομένου ότι ο κίνδυνος σοβαρών παρενεργειών αυξάνεται με την ηλικία.

Παρόλα αυτά, τα άτομα που ήδη λαμβάνουν προληπτική αγωγή με ασπιρίνη δεν θα πρέπει να την σταματούν με δική τους απόφαση.

Επιπλέον, οι νέες συστάσεις δεν ισχύουν για όσους έχουν ήδη υποστεί έμφραγμα.

Η ασπιρίνη έχει αντιπηκτική δράση και εμποδίζει τον σχηματισμό θρόμβων που μπορούν να προκαλέσουν έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Ταυτόχρονα όμως η συστηματική χρήση της αυξάνει τον κίνδυνο αιμορραγικών επεισοδίων, ειδικά στον εγκέφαλο και το γαστρεντερικό σύστημα.

Οι νέες συστάσεις της Ομάδας Προληπτικών Υπηρεσιών έρχεται δύο χρόνια μετά την απόφαση του Αμερικανικού Κολεγίου Καρδιολογίας και του Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιολογίας να αλλάξουν κατευθυντήριες γραμμές και να συστήσουν περιορισμό της χρήσης ασπιρίνης σε άτομα 40 έως 70 ετών.

Το νέο σχέδιο συστάσεων κατεβάζει το όριο ηλικίας στα 60 έτη.

Διαβάστε επίσης

• ΠΑΙΡΝΕΤΕ ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΑ; XΡΗΣΙΜΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ. ΤΡΟΦΕΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ.
• Επηρεάζεται η αντιπηκτική αγωγή από το αλκοόλ και τον καπνό; Τι πρέπει να προσέχουν όσοι λαμβάνουν αντιπηκτικά;

Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου στον καρκίνο παχέος εντέρου; Ποιος ο ρόλος της ασπιρίνης, του ασβεστίου, των τροφών στην πρόληψη;

του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Οι νεοπλασματικές παθήσεις του παχέος εντέρου εμφανίζουν τις τελευταίες δεκαετίες αυξανόμενη συχνότητα. Οι σημαντικότερες αιτίες για την αύξηση αυτή είναι οι σύγχρονες διατροφικές συνήθειες, ο «δυτικός» τρόπος διαβίωσης, καθώς και η σημαντική αύξηση του ορίου ηλικίας του πληθυσμού.

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο 3ος σε συχνότητα καρκίνος στον Δυτικό κόσμο και ο 2ος σε θνητότητα. Προσβάλλει όλες τις ηλικίες, όμως η επίπτωση αυξάνει ιδιαίτερα μετά τα 40 έτη. Τουλάχιστον το 50% των περιπτώσεων αφορούν στο ορθό.   Δυστυχώς και παρά τις μεγάλες διαγνωστικές εξελίξεις που έχουν επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια, η καθυστερημένη διάγνωση βρίσκεται σε υψηλά ποσοστά επί του συνόλου, με αποτέλεσμα τουλάχιστον στο 10% του συνόλου των περιπτώσεων, ο όγκος να μην είναι εξαιρέσιμος χειρουργικά και σε ποσοστό πλέον του 20% να υφίστανται ηπατικές μεταστάσεις.

Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου παχέος εντέρου (65-85%) θεωρούνται σποραδικές περιπτώσεις (χωρίς γενετική προδιάθεση). Στο 5% θεωρείται σίγουρη η προδιάθεση και στο υπόλοιπο 30% η παρουσία γονιδίων με μειωμένη διεισδυτικότητα καθιστά πιθανή μία γενετική επιβάρυνση (οικογενής καρκίνος). 

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης του καρκίνου παχέος εντέρου;

• η ηλικία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου εμφάνισης της νόσου. Όλα τα άτομα, ανεξαρτήτως φύλου, και χωρίς κάποιο ιστορικό κινδυνεύουν να εμφανίσουν καρκίνο του παχέος εντέρου μετά την ηλικία των 50 ετών. Αν και ο κίνδυνος αυτός υπάρχει και πριν τα 50 έτη, οι περισσότεροι από το 90% των ανθρώπων που εμφανίζουν καρκίνο του παχέος εντέρου είναι μεγαλύτεροι των 50 ετών. Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο είναι:
• η παρουσία ενός ή περισσότερων συγγενών α’ βαθμού με καρκίνο ή πολύποδες του παχέος εντέρου
• η παρουσία αδενωματωδών πολυπόδων ή καρκίνου του παχέος εντέρου στο παρελθόν
• η οικογενής πολυποδίαση του παχέος εντέρου και το σύνδρομο μη πολυποδιασικού καρκίνου του παχέος εντέρου
• το ιστορικό μακροχρόνιας και εκτεταμένης Ιδιοπαθούς Φλεγμονώδους νόσου του παχέος εντέρου (Ελκώδης κολίτιδα, ν. Crohn).
• η έλλειψη φυσικής άσκησης
• η παχυσαρκία
• το κάπνισμα
• ομάδες υψηλού κινδύνου

Σήμερα διαχωρίζονται δύο βασικές κατηγορίες κινδύνου, η ομάδα μέσου κινδύνου και η ομάδα υψηλού κινδύνου.

Ομάδα μέσου κινδύνου:
Τα άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών θεωρούνται μέσου κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Μετά την ηλικία αυτή η συχνότητα της νόσου διπλασιάζεται για κάθε δεκαετία ζωής. Σύμφωνα µε τις διεθνείς οδηγίες, τα άτομα που δεν έχουν κανένα σύμπτωμα αλλά ανήκουν στην ομάδα μέσου κινδύνου, δηλαδή όταν η ηλικία τους είναι μεγαλύτερη από 50 έτη, πρέπει να υποβάλλονται σε δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα κάθε χρόνο και σε εύκαμπτη σιγμοειδοσκόπηση κάθε 3 με 5 χρόνια, η σε ολική κολονοσκόπηση ανά 10ετία, αν δεν υπάρξουν ευρήματα. Όταν δεν είναι δυνατή η ολική κολονοσκόπηση πρέπει να γίνεται βαριούχος υποκλυσμός με διπλή αντίθεση.

Ομάδα υψηλού κινδύνου:

• άτομα με ατομικό ιστορικό πολυπόδων ή καρκίνου του παχέος εντέρου
• άτομα με οικογενειακό ιστορικό πολυπόδων ή καρκίνου του παχέος εντέρου
• ασθενείς με μακροχρόνια Ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn.
• Το οικογενειακό ιστορικό μπορεί να μας βοηθήσει να ξεχωρίσουμε τις οικογένειες που έχουν βλάβες στα γονίδιά τους, που κληρονομούνται και προδιαθέτουν στην εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Ορισμένα άτομα που ανήκουν σε αυτές τις οικογένειες μπορεί να εμφανίσουν καρκίνο σε ποσοστό που φτάνει το 100%. Τα άτομα που ανήκουν στην ομάδα αυτή μπορεί να εμφανίσουν καρκίνο σε μικρότερη ηλικία.

Από το 1985 η επίπτωση αλλά και η θνητότητα του καρκίνου του παχέος εντέρου έχει ελαφρά μειωθεί και αυτό οφείλεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων όπως:
• Η έγκαιρη διάγνωση των πολυπόδων και η εκτομή τους (πολυποδεκτομή)
• Η έγκαιρη διάγνωση καρκίνου με τις δοκιμασίες ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα. 
• Η συχνότερη χρησιμοποίηση της κολονοσκόπησης σε συμπτωματολογία από το παχύ έντερο. Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώιμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό, περιλαμβάνουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμοειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια. Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία

Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα, σποραδικά ή στο πλαίσιο οικογενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσους (ΙΦΝ)


Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες, ήτοι τα βιολογικά, αντικειμενικά μετρήσιμα, χαρακτηριστικά, που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου.


Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ), οι μεταστάσεις στους επιχώριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V), όπως διαγιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος, είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου, σταδιοποιώντας την.

Το πρώτο μέτρο πρόληψης είναι η εντόπιση γενετικών ή περιβαλλοντικών παραγόντων, υπεύθυνων για καρκίνο του παχέος εντέρου. 

Δεύτερο μέτρο είναι η εντόπιση και η εκρίζωση
προκαρκινικών βλαβών. 

Για τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, αν και δεν είναι ακόμη απόλυτα τεκμηριωμένοι, το Εθνικό Ινστιτούτο
του Καρκίνου των ΗΠΑ εξέδωσε οδηγίες διατροφής.

1. ελάττωση της κατανάλωσης λίπους
2. αύξηση των φυτικών ινών στα 20-30 γραμμάρια ημερησίως
3. αύξηση κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών
4. αποφυγή της παχυσαρκίας.
5. ελαφρά έως μέση κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και
σωματική άσκηση.


Για το δεύτερο μέρος, της έγκαιρης εντόπισης των προκαρκινικών καταστάσεων, υπάρχουν δύο κατηγορίες πληθυσμού: αυτοί που είναι υψηλού κινδύνου και αυτοί που είναι σχετικού κινδύνου.

Για τους πληθυσμούς σχετικού κινδύνου προτείνονται τα εξής:
1. ετήσια δακτυλική εξέταση του ορθού για ηλικία άνω των 40.
2. εξέταση κοπράνων για Hb κάθε χρόνο για ηλικία πάνω από
50 ετών.
3. ορθοσιγμοειδοσκόπηση με εύκαμπτο όργανο κάθε 3-5
χρόνια μετά τα 50.

Η θεραπεία
Σημαντικές εξελίξεις έχουν επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια και στη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού. Ιδιαίτερα σημαντική πρόοδος καταγράφεται στην αντιμετώπιση του καρκίνου του εντέρου με ελάχιστα επεμβατικές (τραυματικές) μεθόδους δια μέσου του πρωκτού. Με τις μεθόδους αυτές που εφαρμόζονται σήμερα και στη χώρα μας μπορεί σε συγκεκριμένες και επιλεγμένες περιπτώσεις αρχόμενων καρκίνων να αποφευχθούν αρκετές ανοιχτές επεμβάσεις κολεκτομής με εξίσου καλά αποτελέσματα.

Η εξέλιξη της χειρουργικής σε συνδυασμό με την υψηλή τεχνολογία του 21ου αιώνα δίνει τη δυνατότητα στη χειρουργική του παχέος εντέρου να επεμβαίνει με τον ελάχιστο δυνατό τρόπο. Η λαπαροσκοπική κολεκτομή προσφέρει περισσότερα πλεονεκτήματα για τον ασθενή, έναντι της ανοικτής χειρουργικής.
Η γρήγορη έξοδος από το νοσοκομείο και η σημαντική μείωση του μετεγχειρητικού πόνου, συνηγορούν για τη σπουδαιότητα της λαπαροσκοπικής κολεκτομής με μεγάλα οφέλη για τον ασθενή.
Πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής κολεκτομής είναι το ελάχιστο τραύμα- μικρές τομές, η περιορισμένη καταστροφή ιστών από την στιγμή που υπάρχει μικρό χειρουργικό τραύμα, η ελάχιστη απώλεια αίματος με αποτέλεσμα μικρότερο ποσοστό μεταγγίσεων, το μικρότερο ποσοστό ενδοκοιλιακών συμφύσεων, αποφεύγονται οι μετεγχειρητικές κήλες (λόγω του μικρού χειρουργικού τραύματος) και ο μικρότερος μετεγχειρητικός πόνος. 

Σε περιπτώσεις τοπικά προχωρημένων καρκίνων του τελικού τμήματος του παχέος εντέρου, δηλαδή του ορθού, η εφαρμογή πριν το χειρουργείο συνδυασμού ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας οδηγεί στις περισσότερες περιπτώσεις σε ελάττωση ή και εξαφάνιση του όγκου και σε δραματική μείωση της ανάγκης για τη δημιουργία «παρά φύσιν έδρας» (κολοστομίας) για τους πάσχοντες. 

Πρόληψη
Οι συστάσεις που δίνονται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας σε συνεργασία με έγκυρα διεθνή αντικαρκινικά κέντρα όσον αφορά την δίαιτα και τον τρόπο ζωής στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου.

Μειωμένη κατανάλωση ζωικού λίπους (λιγότερο από 20% του συνόλου των λαμβανόμενων θερμίδων). Η καθημερινή διατροφή να περιλαμβάνει ικανή ποσότητα φρέσκων λαχανικών και φρούτων, ψωμιού ολικής αλέσεως, δημητριακών, οσπρίων και ελαιόλαδου, προκειμένου να εξασφαλιστεί η λήψη σημαντικών συστατικών που έχουν αντικαρκινική δράση. Τα λαχανικά και τα φρούτα περιέχουν πολλές ουσίες με αντινεοπλασματικές ιδιότητες όπως: βιταμίνες C και Ε, καροτενοειδή, φυλικό οξύ, φυτικές ίνες, φαινόλες και φλαβονοειδή. Τα λαχανικά λόγω της διαφορετικής τους σύστασης (περισσότερα καροτενοειδή, φυλικό οξύ και βιταμίνη Β6) φαίνεται οτι ασκούν ισχυρότερη προστατευτική δράση από τα φρούτα (περισσότερα σάκχαρα, θερμίδες και βιταμίνη C).
 Ιδιαίτερη σημασία έχει δοθεί στο σκόρδο και ειδικά στην ουσία τρανσφεράση της S-γλουταθειόνης που περιέχει το σκόρδο σε μεγάλη ποσότητα. Η ουσία αυτή εμπλέκεται στην εξουδετέρωση αρκετών δυνητικών καρκινογόνων. Σε μία πρόσφατη μεγάλη επιδημιολογική μελέτη, φάνηκε ότι η κατανάλωση μιας τουλάχιστον κεφαλής σκόρδου την εβδομάδα, έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση κατά 30% του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου, σε σύγκριση με τα άτομα που δεν κατανάλωσαν σκόρδο.


Υπάρχουν ενδείξεις ότι το ασβέστιο των γαλακτοκομικών προϊόντων ασκεί προφυλακτική δράση. 

Το παραπάνω διαιτολόγιο αντιπροσωπεύει τη λεγόμενη Μεσογειακή δίαιτα. Το παραπάνω προτεινόμενο διαιτολόγιο και ο δραστικός περιορισμός του δυτικού
τρόπου διατροφής με τις τροφές του τύπου fast food που είναι πολύ υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος, είναι πιθανώς ευεργετικό, όταν εφαρμόζεται από την παιδική και νεαρή ηλικία.
Συμπερασματικά είναι χρήσιμη η διατροφή που είναι φτωχή σε ζωικό λίπος και πλούσια σε συστατικά φυτικής προέλευσης.

Ο ρόλος της ασπιρίνης στη μακροχρόνια πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου

Η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), όπως η ιβουπροφαίνη μπορεί να βοηθήσουν στην προστασία από τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Η λήψη κάθε μέρα ασπιρίνης στη δόση των 300 mg ή
περισσότερο για περίπου 5 χρόνια, βρέθηκε να είναι αποτελεσματική για την πρωτογενή πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου σε τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες έρευνες που έδειξαν τα ευεργετικά
αποτελέσματα να διαρκούν για 10 χρόνια. Η ασπιρίνη μειώνει τα περιστατικά ορθοκολικού καρκίνου κατά το ένα τέταρτο, και τους θανάτους από καρκίνο του παχέος εντέρου κατά το ένα τρίτο. Η προστατευτική δράση της πιστεύεται ότι οφείλεται στο ότι καταστέλλει ένα ένζυμο (COX-2) που βοηθά στον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων.

Η καθιστική ζωή και το αυξημένο στρες, δεν είναι σύμμαχοι στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου, ενώ η τάση να ελέγχουμε το κάθε τι που συμβαίνει στη ζωή μας ( προσωπικότητα τύπου Α στην ψυχιατρική ) που μας κάνει control freaks είναι παράγοντας κινδύνου λένε οι ειδικοί για την εμφάνιση γαστρεντερικού καρκίνου στο μέλλον .

Τέλος όταν εμφανίζονται ύποπτα συμπτώματα, όπως η αλλαγές στον τρόπο που συμπεριφέρεται το έντερο μας, ή αιμορραγία, η αναιμία και η κόπωση , ή απώλεια βάρους και ο πόνος στην κοιλιά, αμέσως θα πρέπει να πάτε σε ειδικό γιατρό.

Διαβάστε επίσης

• Πολύποδας παχέος εντέρου. Τι είναι, ποια τα συμπτώματα, ποιοι κινδυνεύουν και ποια η κατάλληλη διατροφή για πρόληψη;
• Συμπτώματα που προειδοποιεί ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Ποιοι κινδυνεύουν και ποια η πρόληψή του;
  
• Βρέθηκε χαμηλός αιματοκρίτης; Σε τι μπορεί να οφείλεται η αναιμία χρόνιας νόσου ή φλεγμονής και ποια συμπτώματα προκαλεί;
• Ποιοι κινδυνεύουν από τον καρκίνο του παχέος εντέρου, ποιες είναι οι προειδοποιητικές ενδείξεις και τι πρέπει να κάνετε για την πρόληψή του;
• Φουσκώματα, πόνος και κράμπες στην κοιλιά, διάρροια ή δυσκοιλιότητα μπορεί να οφείλονται σε ευερέθιστο έντερο ήσπαστική κολίτιδα. Πως η δίαιτα, το στρες και η άσκηση επηρεάζουν τηνλειτουργία του εντέρου;